Vazife malullüğü, kamu görevlileri ile erbaş ve erlerin görevlerini icra ederken geçirdikleri hastalık veya meydana gelen kazalar nedeniyle sürekli olarak görevini yapamayacak hale gelmelerine tanınmış statüdür. Yani görevini yerine getirirken hastalık veya kaza geçirip görevini artık yapamayacak hale gelen her kamu görevlisi vazife malulü sayılmaktadır. Bu durumdaki kişilere bir takım ciddi hak ve avantajlar sağlanmaktadır.
Hangi durumda yaşanan maluliyet “vazife maluliyeti” sayılmaktadır?
Vazife maluliyetinin başlıca halleri şunlardır:
- Vazifelerini yaptıkları sırada,
- Vazifeleri dışında idarelerince görevlendirildikleri herhangi bir kamu idaresine ait başka işleri yaparken bu işlerden,
- Kurumlarının menfaatini korumak maksadıyla bir iş yaparken,
- İdarelerince sağlanan bir taşıtla işe gelişi ve işten dönüşü sırasında,
- İş yerinde meydana gelen kazadan,
- Görevi yerine getirirken geçirilen ve görevi (askerlik dahil) yapmaya elverişliliği ortadan kaldıran hastalıklar doğmuş olursa, buna vazife malullüğü ve bunlara uğrayanlara da vazife malulü denilmektedir.
Yürürlükteki mevzuat hükümleri dikkate alındığında, kamu görevlilerinin (erbaş ve erler dahil) malul hale gelmeleri veya hayatlarını kaybetmelerine neden olan olay veya kazanın niteliğine, bu olay ve kazaların oluşmasına neden olanların amaçlarına ya da meydana geliş yer ve zamanına göre, farklı adlar ile anılan vazife malullüğü; “Normal vazife malullüğü”, “TSK vazife malullüğü”, “Harp malullüğü”, “2330 sayılı Kanun kapsamında vazife malullüğü” ve “3713 sayılı Kanun kapsamında vazife malullüğü” olmak üzere sınıflandırılmaktadır.
Vazife malullüğü için görevli idari kurumlara (Vazife Yapılan Kurum, Sosyal Güvenlik Kurumu) başvuru yapılarak süreç başlatılmaktadır. Vazife maluliyeti başvurusunun idari kurumlarca sık sık reddedildiği veya hiç cevap verilmediği görülmektedir Bu durumda idarenin bu işlemine karşı idare mahkemelerinde dava açmak suretiyle vazife malulietine hak kazanan kişilerin bu kazanımlarını sağlama yoluna gitmek gerekmektedir.
Askerlik Görevini Yaparken Malul Hale Gelen Kişiler De Vazife Malulü Sayılır Mı? Erlerin için vazife malullüğü mümkün müdür?
Diğer kamu görevlileri malul hale geldiklerinde genellikle yasal süreci başlatarak bu haklarından faydalanmakta ise de ülkemizde özellikle askerlik görevini er veya erbaş olarak yerine getirirken malul hale gelen kişiler tüm koşullarını taşıyor olsalar da gerekli yasal başvuruları yapmadıkları için vazife malullüğünün haklarından faydalanamamaktadırlar. Bunun başlıca sebebi de kendilerine yeterli hukuki danışmanlık ve yönlendirme desteğinin verilmemesidir.
Oysa mesleği askerlik olmayıp vatani görev olan askerlik vazifesini yerine getirmekte iken yaşadıkları hastalık ve uğradıkları kazalar nedeniyle “askerliğe elverişli değildir” raporuyla terhis olan her Türk vatandaşının vazife malullüğü haklarından faydalanması söz konusu olabilmektedir. Kısaca “erlerin için vazife malullüğü” mümkündür.
Vazife Malullüğü Hükümleri Hangi Hallerde Uygulanmaz?
- Keyif verici içki ve her çeşit maddeler kullanırken,
- Kanun, tüzük ve emir dışında hareket ederken,
- Yasak fiilleri yaparken,
- İntihara teşebbüsten,
- Her ne suretle olursa olsun kendisine veya başkalarına menfaat sağlama veya zarar verme çabasında içindeyken,
meydana kazanın veya olayın gelmesi halinde, bu durumdaki kamu görevlisi sigortalılar hakkında vazife malullüğü hükümleri uygulanmaz.
Vazife Malullüğünün Kazandırdığı Haklar ve Avantajları Nelerdir?
Vazife malulü olanların en büyük hakkı derhal emekli edilmeleridir. Yaşı kaç olursa olsun vazife malulü olanlar emekli edilmekte ve emekli maaşı almaya başlamaktadırlar. Askerlik görevi nedeniyle vazife malulü olanlar kamu kurumlarında sınavsız olarak memuriyete alınabilmektedir. Yine Mehmetçik Vakfı gibi kurumlar da bu kişilere maddi destek sağlamaktadır. Askerlik görevini yaparken vazife malulü olanların emekli maaşı bağlandıktan sonra başka işte çalışmaya başlasalar dahi emekli maaşları kesilmemektedir.
Vazife Malullüğü İçin Başvuru Süresi Nedir?
Vazife malullüğü için her ne kadar kanunda 15 günlük süre öngörülmüşse de bu süre içerisinde başvurulmamış olsa bile hak kaybı doğmaz. Ancak vazife malullüğü maaşı başvuru yapıldıktan sonraki dönemler için bağlanmaktadır. Misal 01.01.2020 tarihinde sağlık sorunu yaşayıp malul hale gelen bir kişi 01.06.2020 tarihinde vazife maluliyeti başvurusu yapmış ve başvurusu 01.12.2020 tarihinde kabul edilmiş olsun. Bu durumda başvurunun kabul edildiği tarihte, başvuru tarihi olan 01.06.2020 itibariyle maaş bağlanmakta ve başvurunun kabul edildiği 01.12.2020 tarihine kadar doğan 6 aylık maaş toplu bir şekilde ödenmektedir.
Başvurusu Kabul Edilen Kişilere Ne Kadar Aylık Bağlanmaktadır?
Başvurusu kabul edilen kişilerde, maluliyetin ağırlığına göre 1 ile 6 arasında derecelendirme yapılmaktadır. Bağlanacak aylığın miktarı maluliyetin derecesi, kişinin çalışmakta iken aldığı maaş ve eğitim durumuna göre belirlenmektedir.
2020 yılı itibariyle bağlanacak maaş miktarı 3.000 TL ile 6.000 TL arasında değişebilmektedir.
Başvuru Nasıl Yapılmalı, Süreç Nasıl İlerletilmelidir?
Vazifelerini yerine getirirken malul hale gelen kişilerin bu haklardan faydalanabilmesi için sürece, bu konuyu bilen bir avukatın desteğiyle başlamaları, zaten bedenen zarar gören kişilerin mağduriyetini en aza indirmek konusunda büyük önem arz edecektir.
Vazife maluliyetine delil olan belgeler (askerliğe elverişli değildir raporu vs) ile birlikte yasal başvuru yapılmakta ve idari tahkikatın tamamlatılması beklenmektedir. Yapılan idari tahkikat 6 ay kadar sürebilmektedir. İdari tahkikat neticesinde başvuru ya kabul edilmekte ya da reddedilmektedir. Başvurunun tamamen reddi halinde dava açmak gerekmektedir. Yine maluliyet başvurusu kabul edilse dahi idari makamlarca maluliyet derecesinin doğru tespit edilmemesi ve bağlanan aylığın gerçekte hak edilen aylıktan eksik olması hallerinde de dava açmak suretiyle yasal süreç takip edilmelidir.